Projekt COVID-19, czyli nauka w obliczu pandemii – część I
2020-12-18 Dawid Zieliński
Rok 2020 dobiega końca. Rok, który na zawsze zapisze się w historii jako czas walki z globalną pandemią. Wirus SARS-CoV-2, a właściwie choroba, którą powoduje, czyli COVID-19, dotknęła dzisiaj blisko 71 mln osób na całym świecie, a śmierć w jej wyniku poniosło ponad 1,5 mln chorych. Globalna pandemia to niewyobrażalne wyzwanie nie tylko dla społeczeństwa, polityków czy lekarzy, ale także dla naukowców, na których spoczywa zadanie jak najdokładniejszego poznania samego wirusa, jego budowy, działania oraz cyklu życia.
Od naukowców wymaga się przede wszystkim badań, które przyniosą światu skuteczną szczepionkę, która bezpośrednio pomoże w walce z chorobą, ale także badań nad ułatwieniem życia w dobie pandemii. Opracowujemy nowe środki ochrony osobistej oraz usprawniamy produkcje tych już znanych. Tworzymy pomocne aplikacje i systemy cyfrowe, które usprawniają pracę osób zaangażowanych w walkę z wirusem, ale także całego społeczeństwa, które musi mierzyć się z wirusem w życiu codziennym. Wreszcie, to naukowcy badają również różne mechanizmy społeczne i ekonomiczne, związane zarówno z wpływem choroby na nasze zachowania i gospodarkę, jak również możliwymi skutkami w życiu publicznym i ekonomicznym w przyszłości.
Polska nauka i projekt COVID-19
Już wcześniej przedstawiliśmy, jak działają polskie agencje finansujące badania naukowe oraz jakim budżetem na tle Unii Europejskiej dysponują. Niewątpliwie pandemia wpłynęła na mechanizmy ich funkcjonowania i w konsekwencji, zainicjowała powstanie kilku istotnych przedsięwzięć mających na celu wsparcie projektów naukowych oraz badań nad COVID-19. Dzisiaj przybliżymy obraz polskiego budżetu naukowego przeciwko COVID-19, oraz spojrzymy na kilka ciekawych projektów, które takie dofinansowanie otrzymały. Ogólny budżet przeznaczony na badania dotyczące tej choroby, wiodących, polskich agencji finansujących naukę to ponad 335 mln złotych, z czego prawie 92% to środki Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, który uruchomił aż dwa konkursy dedykowane zagadnieniu pandemii.
NCN – Szybka ścieżka dostępu do funduszy na badania nad COVID-19
Narodowe Centrum Nauki, na ogłoszony w marcu 2020 roku konkurs „Szybka ścieżka dostępu do funduszy na badania nad COVID-19”, przeznaczyło na projekty naukowe sumę 10 mln zł. Kwota ta po przeanalizowaniu wniosków została zwiększona do ponad 12 mln zł. Jak wiemy, ta agencja finansująca skupia się na badaniach podstawowych na wielu polach dziedzinowych, zwanych panelami. Otrzymano 259 wniosków grantowych (tych, które przeszły ocenę merytoryczną), w trzech panelach tematycznych: (i) nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce – 112 projektów, (ii) nauki ścisłe i techniczne – 38 projektów, oraz (iii) nauki o życiu – 109 projektów. Finansowanie otrzymało 19 zgłoszonych projektów. Wśród najciekawszych projektów, warto wspomnieć o projekcie realizowanym przez Politechnikę Wrocławską, zatytułowanym: „Retargetowanie znanych leków w kierunku proteaz uczestniczących w rozwoju choroby COVID-19”, którego celem jest przeszukanie biblioteki kilku tysięcy leków i zbadanie ich pod kątem działania z pięcioma proteazami, czterema ludzkimi oraz jedną wirusa. Celem jest znalezienie cząsteczek, które mogą hamować którąkolwiek z nich i wpływać na inwazję SARS-CoV-2 i rozwój COVID-19. Innym ciekawym projektem jest realizowany przez naukowców z Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk, zatytułowany: „TMPRSS2 – potencjalny cel dla nowych leków oraz wyznacznik przebiegu COVID-19”, którego wyniki pozwolą, zdaniem autorów wniosku, na lepsze zrozumienie podłoża choroby COVID-19 oraz przyczynią się do opracowania skutecznej strategii przeciwko SARS-CoV-2. Warto wspomnieć, że ta sama jednostka otrzymała w tym konkursie jeszcze dwie pozytywne oceny i finansowanie na dwa inne projekty związane z pandemią. W zestawieniu nie mogło zabraknąć projektów z dziedziny nauk humanistycznych, wśród których bardzo interesującym wydaje się być projekt realizowany na Uniwersytecie Jagiellońskim. „Etyka badan klinicznych w czasie pandemii COVID-19”. To projekt, którego celem jest zbadanie parametrów obecnie prowadzonych badań klinicznych. Naukowcy zajmą się systematyczną identyfikacją i gromadzeniem organizacyjnych i metodologicznych akceleratorów stosowanych w badaniach klinicznych, w czasie pandemii COVID-19, a także dokonają ich etycznej analizy, oszacują ryzyko i korzyści dla uczestników wybranych badań klinicznych oraz zmierzą niektóre wskaźniki wartości społecznej tych badań.
NCBR – Szybka ścieżka „Koronawirusy” (5/1.1.1/2020)
Budżet Narodowego Centrum Badań i Rozwoju przeznaczony na przedsięwzięcia związane z koronawirusem to ponad 308 mln zł. Znaczna część tej kwoty, bo aż 208 mln zł, jest rozdzielana między wnioskodawców w konkursie Szybka Ścieżka „Koronawirusy”. Procedura konkursowa zakłada trzy rundy. Obecnie wyniki dwóch pierwszych rund są już znane. Wnioski do ostatniej rundy tego konkursu można składać do końca 2020 roku. Jak do tej pory rozdysponowano blisko 150 mln zł? Jakie projekty otrzymały finansowanie? Zanim do tego przejdziemy, warto wspomnieć, że tematyka projektów dotyczy trzech obszarów: (i) Zestawy oraz urządzenia do szybkiej diagnostyki koronawirusów przeznaczone do użytkowania przez specjalistów oraz pacjentów pod nadzorem specjalistycznym, (ii) Wprowadzenie zmian po-rejestracyjnych uwzględniających nowe wskazania dla istniejących leków oraz opracowanie innowacyjnych produktów leczniczych do terapii zakażeń koronawirusami, w szczególności COVID-19 oraz szczepionki przeciwwirusowej oraz (iii) Działania prewencyjne ograniczające rozprzestrzenianie się pandemii (w tym koronawirusa SARS-CoV-2) oraz działania na rzecz polskiej tarczy antywirusowej: poprawy bezpieczeństwa biologicznego i ochrony społeczeństwa oraz wsparcie jego funkcjonowania w stanach zagrożenia epidemiologicznego. Przeglądając wyniki zarówno I, jak i II rundy, możemy znaleźć 25 projektów, a niektóre z nich brzmią niezwykle ciekawie:
- Opracowanie konstrukcji i technologii wytwarzania miniaturowych urządzeń diagnostycznych do szybkiego wykrywania wirusa SARS-CoV-2 w trybie POCT.
- Opracowanie i wdrożenie do badań klinicznych i działalności własnej spółki, innowacyjnego terapeutyku przeciwwirusowego w terapii COVID-19 i infekcji grypowych.
- Opracowanie mobilnej aparatury diagnostycznej bazującej na rozwiązaniu lab-on-chip do wykrywania choroby COVID-19 (SARS-CoV-2 wirus).
- FACE-COV™ – systemowe rozwiązanie do automatycznego monitorowania miejsc publicznych metodą termowizyjną i detekcji markerów zakażenia SARS-COV2 z użyciem sztucznej inteligencji wraz z opcją identyfikacji biometrycznej (tagowanie cyfrowe) spełniające standardy wyrobu medycznego.
- Opracowanie wysokorozdzielczego systemu symulacji mobilności ludności, opartego na danych geolokalizowanych i dużych, rozproszonych zbiorach danych, do modelowania i predykcji rozwoju pandemii chorób zakaźnych, w szczególności SARS-CoV-2.
- Projekt samojezdnego robota szpitalnego wspierającego pielęgniarki i lekarzy w pandemii oraz po jej zakończeniu poprzez automatyzacje powtarzających się procedur medycznych.
- Innowacyjny system barierowy z czynnym usuwaniem i oczyszczaniem powietrza oraz monitorowaniem funkcji życiowych i komfortu dla pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem COVID-19 oraz innymi wysoce zakaźnymi patogenami – ActiveBarrierTent (ABT).
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju przeznaczyło także kwotę 100 mln zł na projekty w ramach przedsięwzięcia „Wsparcie szpitali jednoimiennych w walce z rozprzestrzenianiem się zakażenia wirusem SARS-CoV-2 oraz w leczeniu COVID-19”. Celem konkursu jest: (i) opracowanie terapii lekowych i nielekowych dedykowanych COVID-19 oraz schematów leczniczych i procedur medycznych, (ii) opracowanie nowych rozwiązań i technologii w zakresie ograniczania rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 oraz diagnostyki COVID-19 oraz (iii) stworzenie odpowiednich narzędzi informatycznych do zbierania danych epidemiologicznych i terapeutycznych. Wyniki konkursu oraz projekty, które otrzymały dofinansowanie w ramach tego przedsięwzięcia znajdziecie tutaj.
FNP – dodatkowe środki dla beneficjentów Działania 4.4 POIR na badania dotyczące pandemii COVID-19
Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przeznaczyła prawie 15 mln zł na zwiększenie dofinansowania projektów już realizowanych, w ramach konkursów FNP. Beneficjenci mogli zwiększyć zakres realizowanych przez siebie projektów o zagadnienia związane z SARS-CoV-2 oraz COVID-19, co wiązało się ze zwiększeniem kwoty dofinansowania. Listę beneficjentów i projektów, które otrzymały dofinansowanie znajdziecie tutaj, na uwagę w szczególności zasługuje projekt wspólny, który realizują naukowcy z Gdańska oraz Krakowa.
Nie ulega wątpliwości, że pandemia wpłynęła na zmianę priorytetów w zakresie badań naukowych prowadzonych przez polskich naukowców oraz przyczyniła się do zwiększenia finansowania, które umożliwia zespołom badawczym skuteczne prowadzenie badań, w ramach poszczególnych projektów. Na efekty części z tych projektów będziemy musieli jeszcze trochę poczekać, jednak warto pamiętać, że osiągnięcia polskich naukowców w tym zakresie mają szansę zaistnieć nie tylko w Polsce, ale także na arenie międzynarodowej. A o tym, jak wygląda pandemiczna batalia naukowców w innych krajach, będziecie mogli przeczytać w drugiej części tego artykułu.
