Tłuszczowy odcisk palca – cz.1
2020-11-02 Dr Patryk Bielecki
Ludzkie linie papilarne służą w technice śledczej zwanej daktyloskopią do ustalania sprawców czynów zabronionych. Szacuje się, że ilość kombinacji linii papilarnych przewyższa swoją wartością liczbę ludzi na ziemi i do tej pory nie zarejestrowano żadnego przypadku dwóch osób o jednakowym ich układzie. Ślady linii papilarnych ujawnia się przy pomocy tak zwanych proszków daktyloskopijnych, np. argentoratu – mikronowej wielkości ziaren stopu glinu o srebrzystym kolorze. Istnieje wiele rodzajów tego typu proszków, stosowanych w zależności od powierzchni na której pozostawiono odciski palców.
Tłuszcz a identyfikacja przestępców
Dlaczego w zasadzie proszek daktyloskopijny przywiera do śladów odcisków palców? Odpowiedź jest prosta – odcisk palca to lepka warstewka potu i tłuszczu, więc drobiny proszku z łatwością przyklejają się do niej. Natomiast z przylegającej, czystej powierzchni proszek daje się łatwo zdmuchnąć, dzięki czemu odcisk palca zostaje ujawniony. W tym miejscu warto wspomnieć, że łój (sebum) nie jest wytwarzany przez skórę po wewnętrznej stronie dłoni oraz stóp. Oczywiście dla daktyloskopii nie stanowi to problemu, gdyż sebum bardzo łatwo dostaje się na opuszki palców przez dotyk innych partii skóry. W opisany powyżej sposób, naturalnie wydzielany przez gruczoły łojowe tłuszcz pomaga w identyfikacji przestępców. Wbrew pozorom to nie koniec roli tłuszczu w różnego typu śledztwach. Żeby to wyjaśnić, musimy zagłębić się w skład chemiczny tłuszczów.
Idąc dalej…
Tłuszcze (lipidy), jak wszystkie estry składają się z reszt alkoholu i kwasu. Alkoholem tym jest gliceryna, a kwasem kwas tłuszczowy (kwas monokarboksylowy o prostym łańcuchu węglowodorowym, KT). Gliceryna posiada trzy grupy hydroksylowe, więc może przyłączyć trzy cząsteczki kwasu – wtedy mówimy o trójglicerydach kwasów tłuszczowych. Najpowszechniejszych, naturalnie występujących KT jest w przybliżeniu 40 rodzajów. Jeden z najczęstszych podziałów kwasów tłuszczowych zakłada rozróżnienie na kwasy nasycone i nienasycone, a wynika on z obecności wiązań podwójnych w łańcuchach węglowodorowych – w kwasach nienasyconych owe wiązania występują, a w nasyconych nie. Kwasy posiadające jedno wiązanie podwójne nazywamy kwasami jednonienasyconymi, a posiadające wiele takich wiązań – analogicznie wielonienasyconymi. W chemii kwasów tłuszczowych przyjęło się oznaczanie danego kwasu (lub sumy kwasów) za pomocą specjalnej notacji, np. Ca:b (n-x); gdzie a oznacza liczbę atomów węgla, b – ilość wiązań podwójnych, x – numer atomu węgla przy którym zlokalizowane jest pierwsze wiązanie podwójne (licząc od końca łańcucha węglowodorowego). Dzięki czemu zamiast pisać kwas (Z,Z,Z)-6,9,12-oktadekatrienowy (γ-linolenowy) możemy napisać C18:3 (n-6).
Co ma wspólnego ludzki łój i oliwa z oliwek?
Ludzkie sebum składa się w większości z trójglicerydów kwasów: 20% linolowego C18:2 (n-6), 15% oleinowego C18:1 (n-9), 14% palmitynowego C16:0, 11% stearynowego C18:0, 10% lignocerowego C24:0, 6% arachidonowego C20:4 (n-6) oraz mniejszych ilości innych kwasów. Natomiast oliwa z oliwek składa się z trójglicerydów kwasów: 80% oleinowego C18:1 (n-9), 7% palmitynowego C16:0, 5% linolowego C18:2 (n-6), 3% stearynowego C18:0 i innych. Nie jest trudno zauważyć, że pierwsze cztery pod względem zawartości, kwasy tłuszczowe ludzkiego łoju i oliwy z oliwek są identyczne! Między innymi z tego powodu oliwa z oliwek odgrywa tak znaczącą rolę w przemyśle kosmetycznym – jest po prostu wysoce kompatybilna z naszą skórą. Zasadnicza różnica w obu przypadkach tkwi zatem w proporcjach zawartych tam kwasów. Reguła ta dotyczy całego świata przyrody – proporcje wspomnianych wyżej czterdziestu kwasów tłuszczowych są cechą indywidualną danego organizmu zwierzęcego czy roślinnego.
Śledzenie zafałszowań produktów na bazie tłuszczów
Prawidłowość, będąca konkluzją poprzedniego akapitu, umożliwia śledzenie pochodzenia danego tłuszczu. Analizując proporcje kwasów tłuszczowych przy pomocy chromatografii gazowej można ustalić m.in. czy badany olej stanowi czysta oliwa z oliwek czy jej mieszanina np. z olejem rzepakowym. Wspomniane badanie nosi nazwę analizy profilu (rozkładu) kwasów tłuszczowych i wykonywane jest w celu oznaczenia czystości surowców dla branż farmaceutycznej, kosmetycznej i spożywczej oraz w celu śledzenia zafałszowań produktów na bazie tłuszczów. Wynik analizy otrzymuje się poprzez porównanie otrzymanego profilu KT z danymi literaturowymi, a ewentualna rozbieżność może wskazywać na zanieczyszczenie lub nawet celowe zafałszowanie produktu. W ten oto sposób profil kwasów tłuszczowych stanowi swoisty „odcisk palca” próbki produktu i może zostać wykorzystany do śledzenia jego pochodzenia przy wykorzystaniu współczesnych rozwiązań z zakresu chemii analitycznej.
***
W PPNT realizujemy usługę analizy profilu kwasów tłuszczowych. Oznaczenie profilu kwasów tłuszczowych polega na poddaniu próbki tłuszczu lub surowca reakcji transestryfikacji, czyli przeprowadzeniu estrów gliceryny do estrów metylowych kwasów tłuszczowych. Następnie uzyskaną mieszaninę estrów metylowych poddaje się badaniu techniką chromatografii gazowej. Wyniki prezentowane są w formie udziałów procentowych danego estru względem sumy wszystkich estrów.
Dlaczego warto skorzystać z usługi?
- Kontrola jakości produktów / surowców kosmetycznych i farmaceutycznych pod względem rozkładu kwasów tłuszczowych.
- Określenie proporcji kwasów nasyconych, jednonienasyconych i wielonienasyconych.
- Wykluczenie obecności szkodliwych tłuszczów trans.
- Potwierdzenie obecności korzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych DHA (dokozaheksaenowego) i EPA (eikozapentaenowego).
- Śledzenie zafałszowań produktów i surowców niepożądanymi składnikami, innego pochodzenia niż zadeklarowane przez dostawcę / producenta.
- Wskazanie źródła pochodzenia danego tłuszczu.
Zapraszamy do kontaktu!
tel. +48 532 759 645
e-mail: badania@ppnt.poznan.pl
